Samskrit-2
Duration of Program
60 Hours
Code:
VSF003
Credits: 3
L-T-P Ratio: 2-0-1
प्रक्रमस्य रचयिता – डॉ. तिलकः राव
Objectives
- अध्येतृभ्यः संस्कृतभाषया विरचितशास्त्रीयग्रन्थानां पारिभाषिकोपयुक्तीनां परिचयः, ततः स्वयं शास्त्रग्रन्थपठनाय प्रेरणा च
Outcome
पूर्वसिद्धता – VSF002 Samskrit-1 इति प्रक्रमस्य पूर्तिः
Detailed syllabus:
उद्देश्यम् – कारकविभक्तीनां सम्यक्तया अवगमनम्, उपपदविभक्तीनां ज्ञानम्, सति-सप्तमीप्रयोगस्य अवगमनं, विशेष्यविशेषणयोः सम्बन्धः
घण्टाः – 10
- विना, अन्तरेण, दूरे इत्यादीनां प्रयोगे विभक्तयः
- सति-सप्तमी
- विशेषण-विशेष्यभावः (यल्लिङ्गं यद्ववचनं या च विभक्तिर्विशेष्यस्य तल्लिङ्गं तद्वचनं सा च विभक्तिर्विशेषणस्य)
उद्देश्यम् – समस्तपदस्य अर्थावधारणसामर्थ्यवर्धनम्
घण्टाः – 6
- समासनिर्णयक्रमः
- समासस्य भेदाः (तत्पुरुषः, द्वन्द्वः, बहुव्रीहिः, अव्ययीभावः)
- दीर्घवाक्येषु विग्रहः
उद्देश्यम् – शब्दकोशानाम् अनवलम्बनेन प्रसिद्धपदानाम् अर्थनिर्णयः, धातुपाठस्य साहाय्येन स्वतन्त्रतया अर्थग्रहणम्
घण्टाः – 10
- केचन प्रसिद्धाः कृत्प्रत्ययाः – ण्वुल्, ल्युट्, अनीयर्, क्त, क्तवतु, तव्यत्, तुमुन्, तृच्, क्त्वा, ल्यप्, यत्, ण्यत्, क्यप्, घञ्, अच्, अप्, क्तिन्, अ, युच्, उ, शतृ, शानच्
- धातुपाठस्य उपयोगद्वारा प्रत्ययानां साहाय्येन अर्थावधारणक्रमबोधनम्
- केचन प्रसिद्धाः तद्धितप्रत्ययाः – वत्प्रत्ययः, भावर्थकप्रत्ययाः, पूरणार्थकप्रत्ययाः, मत्वर्थकप्रत्ययाः, तसिलादयः (थाल्, दा), च्वि, अतिशयार्थकाः
- प्रत्ययान्तानां स्त्रीलिङ्गरूपाणि
- व्याकरणे प्रत्ययानां योजनस्य यः क्रमः तस्य परिचयः
उद्देश्यम् – शास्त्रीयवाक्यानाम् अर्थस्य सम्यक्तया ग्रहणम्
घण्टाः – 7
- प्रयोगपरिवर्तनम्
- आकाङ्क्षापद्धतिः
- अन्वयक्रमः
- यत्तदोर्नित्यसम्बन्धः
- तात्पर्यनिर्णयक्रमः
उद्देश्यम् – भाष्यादिव्याख्यानग्रन्थानां सुलभतया अवगमनम्
घण्टाः – 6
- उद्देशः लक्षणं परीक्षा
- पञ्चभिः अवयवैः निरूपणम्
- पूर्वोपक्षोपस्थापनम् (उत्थापिताकाङ्क्षा) / प्रश्नस्य उपस्थापनम् (उत्थिताकाङ्क्षा) –
- ननु………, अत आह
- न च…….. वाच्यम्
- केचित्/केचित्तु/अपरे/परे/अन्ये
- स्यादेतत्
- यद्यप्युक्तं ……तन्न
- यद्यप्याहुः
- यत्तु……आहुः
- पक्षान्तरोपस्थापनक्रमः
- यद्वा
- सिद्धान्तोपस्थापनक्रमः
- एवञ्च
- इति भावः
- इत्यर्थः
- वस्तुतस्तु…. आहुः
- फलति/फलितोऽर्थः
- इति न्याय्यम्
- तस्मात्
- इति दिक्
- हेतूपस्थापनप्रकारः
- हि
- अत एव
- पञ्चमीप्रयोगः
- किञ्च (हेत्वन्तरयोजनम्)
उद्देश्यम् – तत्तच्छात्रीयपारिभाषिकपदानां ज्ञानम्
घण्टाः – 15
- नव्यन्यायभाषाप्रदीपः
- तर्कसङ्ग्रहस्य उद्देशग्रन्थः (न्यायवेदान्तयोः पदार्थज्ञानार्थम्)
- व्याकरणे संज्ञाः/सूत्रभेदः
- गणितज्योतिषयोः पारिभाषिकपदानि
- आयुर्वेदस्य पारिभाषिकपदानि
- साङ्ख्ययोगयोः पारिभाषिकपदानि
- अर्थशास्त्रस्य पारिभाषिकपदानि
- वेदान्तपारिभाषिकपदानि
उद्देश्यम् – शास्त्रग्रन्थानां स्वाध्यायक्रमपरिज्ञानम्
घण्टाः – 6
अर्थशास्त्रादिग्रन्थानां चितभागस्य पठनाभ्यासः
उद्देश्यम् – सरलकथानां पठनाभ्यासः, सरलश्लोकानाम् अवगमनं, पदानाम् अन्वयः
घण्टाः – 5
- चिताः कथाः।
- चितानि सुभाषितानि
उपयुक्तपुस्तकानि
- प्रथमदीक्षा, राष्ट्रियसंस्कृतसंस्थानम्, नवदेहली
- अभ्यासपुस्तकम्, विश्वासः, संस्कृतभारती, बेङ्गलूरु
- अभ्यासदर्शिनी, जनार्दन हेगडे, संस्कृतभारती, बेङ्गलूरु
- हिन्दीसंस्कृतशब्दकोषः, श्रीप्रकाशपाण्डेयः, संस्कृतभारती, नवदेहली
- संस्कृतव्यवहारसाहस्री, संस्कृतभारती, बेङ्गलूरु